Een goede start voor een nieuw-samengesteld-gezin.

Samen een nieuw gezin vormen.
Waarom het zo verschillend is van een kerngezin? Hoe kan je iedereen die betrokken is, helpen om een plek te vinden in het nieuwe gezin?

Een nieuw samengesteld gezin starten voelt vaak als een nieuw begin.
Liefde brengt jullie samen. Je denkt: "We hebben allebei geleerd uit het verleden. Deze keer pakken we het anders aan."

Maar wat veel mensen niet weten, is dat een nieuw samengesteld gezin niet gewoon een 'tweede kans' is. Het is een systeem op zich. Complexer. Gelaagder. En vaak uitdagender dan je op voorhand dacht.

Je begint met hoop. Op die nieuwe start, op het nu anders te kunnen doen en hoop op terug een gezin te zijn.
En dan bots je op oude patronen, op kinderen die loyaal zijn aan hun andere ouder, op exen die (on)zichtbaar mee aan tafel zitten, op verschillende opvoedstijlen, op de snelheid waarin de liefde gegroeid is voor elkaar… maar nog niet voor elkaars kinderen.

De cijfers: waarom het zo’n uitdaging is

Nieuw samengestelde gezinnen (NSG’s) hebben het niet alleen in theorie moeilijker, dat blijkt ook uit onderzoek:

🔸 Volgens studies duurt het gemiddeld 5 tot 7 jaar voor een NSG een nieuw evenwicht vindt (Papernow, 2013).
🔸 60% van de nieuw samengestelde gezinnen gaan toch terug uit elkaar binnen die eerste jaren (Cartwright & Gibson, 2013).
🔸 In tegenstelling tot kerngezinnen, waar relaties en rollen zich meestal samen vormen, komen in NSG’s bestaande structuren samen die zich opnieuw moeten ordenen.

De koppels die hun samengestelde gezin wel werkbaar maken, zijn niet de koppels bij wie het vanzelf gaat. Het zijn de koppels die bereid zijn om traag te gaan. Om gesprekken te voeren die ongemakkelijk zijn. Om niet te streven naar ‘één gezin’ maar te erkennen dat ze een nieuw soort systeem aan het maken zijn, met ruimte voor verschillen, voor traagheid, voor zoeken.

Wat helpt? Allereerst: laat los dat je binnen een paar maanden ‘één familie’ moet vormen. In plaats daarvan kun je beter kijken naar het geheel als een verzameling van relaties, elk met hun eigen tempo en dynamiek. Het is niet omdat jij al van de kinderen van je partner houdt, dat zij zich al veilig voelen bij jou. Het is niet omdat jij duidelijke grenzen stelt, dat zij die als vanzelfsprekend ervaren. En dat is oké.

Wat ook helpt, is praten over rolverwachtingen. Niet tussen kind en plusouder, dat groeit vooral via tijd en nabijheid, maar tussen jou en je partner. Wat mag jij betekenen voor zijn of haar kinderen? Wat willen jullie samen opvoeden, en waar laat je het bij ‘aanwezig zijn’? Welke rituelen zijn van jullie twee, en welke zijn gedeeld? En ook: waar voel jij je verantwoordelijk voor, en waar kun je die verantwoordelijkheid loslaten?

Een nieuw samengesteld gezin is geen hersteloperatie van een gebroken verleden. Het is een creatief proces, waarin je elke dag opnieuw keuzes maakt om iets te bouwen dat voor niemand perfect is, maar voor iedereen veilig genoeg voelt.
Dat vraagt tijd. Soms veel tijd. Maar het is mogelijk.

Niet door harder te proberen. Wel door zachter te kijken.

Voor de partner met kinderen:

Als jij de partner bent die kinderen meebrengt in dit nieuwe verhaal, dan leef je waarschijnlijk op verschillende snelheden tegelijk.
Je probeert je nieuwe liefde ruimte te geven in je leven, terwijl je kinderen misschien nog niet zover zijn.
Je voelt je soms verscheurd: loyaal aan je kinderen én aan je partner.
Niet omdat je iemand tekort wil doen, maar omdat het simpelweg niet te combineren valt zonder wrijving.

Volgens Patricia Papernow, die al decennialang werkt met NSG, bestaat er iets wat ze noemt het "insider-outsider dilemma". 

Jij en je kinderen vormen een vertrouwde binnenkring. Jullie zijn elkaars referentie, dit is de basisrelatie van jullie gezin. 
Je partner daarentegen voelt zich vaak als outsider in die kring, hoe graag hij of zij er ook bij wil horen.

Dat verschil is normaal. Maar het wordt vaak niet benoemd.
En dus voelt je partner zich buitengesloten, terwijl jij het gevoel hebt dat je voor iedereen probeert goed te doen. 

Papernow beschrijft ook hoe kinderen zich vaak langzaam hechten aan een plusouder, veel trager dan volwassenen verwachten.
Dat betekent dat waar jij al 'ja' hebt gezegd tegen je partner, je kinderen daar nog niet zijn. En dat verschil in tempo is geen probleem op zich, tenzij je het niet erkent.

Voor de plusouder: als je er middenin zit, maar je er niet altijd bij hoort

Je zit aan de ontbijttafel. De kinderen praten over hun week. Er wordt gelachen, gemopperd, gezeurd. En jij schenkt de koffie in, doet je best, zoekt je plek.
Maar diep vanbinnen voel je het weer even: ik hoor er wel bij, maar nooit helemaal. Welkom in de wereld van de plusouder. Een rol zonder duidelijk script, zonder maatschappelijke rituelen, en zonder wettelijke status. Je bent geen ouder. Geen buitenstaander. Geen opvoeder. Geen toevallige passant.
Je bent een combinatie van dat alles, afhankelijk van de dag, de situatie en wie er in de kamer zit.

Volgens Patricia Papernow, die al meer dan dertig jaar werkt met samengestelde gezinnen, leven plusouders in een continu spanningsveld dat ze het “outsider-insider dilemma” noemt. Jij als plusouder voelt je vaak buitenstaander in een gezinssysteem waar je nochtans middenin leeft. Je zorgt mee. Je draagt mee. En toch… bots je geregeld op een onzichtbare muur.

Dat komt niet omdat jij iets verkeerd doet. Het komt omdat de structuur van een samengesteld gezin fundamenteel anders is dan die van een kerngezin. In een kerngezin groeien alle relaties meestal tegelijk.

In een samengesteld gezin zijn de relaties ongelijk verdeeld:
– Je partner kent zijn kinderen al heel hun leven. Jij pas sinds kort.
– Je partner kiest voor jou. De kinderen niet.
– Je partner voelt zich vanzelfsprekend ‘binnen’ in het gezin. Jij niet.

En dat verschil voel je. Soms scherp. Soms subtiel. Soms in reacties, blikken, ongemakkelijke stiltes. 

Wat helpt volgens Papernow? 🟠 Verlaag de druk op het 'gezin vormen'. Verbinding ontstaat niet automatisch. Je mag bouwen aan je relatie met elk kind afzonderlijk, op hun tempo en het jouwe. Wees vriendelijk, beschikbaar, maar niet opdringerig. Kinderen voelen dat. 🟠 Laat opvoeding (zeker in het begin) vooral bij je partner. Probeer niet te moederen/vaderen. Focus eerst op basale verbinding.  Je mandaat op een soort van ouderrol op te nemen, groeit via vertrouwen, niet via correctie. 🟠 Praat met je partner. Eerlijk. Regelmatig. Zeg wat je voelt, zonder het op te eisen. Vraag om steun. Vraag om ruimte. Papernow noemt de koppelrelatie het 'veiligheidsanker' in een NSG. Als jullie sterk staan, kan je dit dragen. 🟠 Gun jezelf rouw. Want er is ook verlies. Van vanzelfsprekendheid. Van erkenning. En die rouw mag naast je liefde bestaan.

 

Een nieuw samengesteld gezin bouwen is volgens Papernow geen lineair proces.
Het is een cyclisch proces van afstemmen, botsen, bijstellen en groeien.
Geen rechte lijn. Geen perfect plan.

📖 Leestip: Surviving and Thriving in Stepfamily Relationships: What Works and What Doesn't -  Patricia L. Papernow